İstanbul’da geçtiğimiz günlerde yaşanan 6,2 büyüklüğündeki deprem sırasında birçok Android kullanıcı, sarsıntı başlamadan saniyeler önce telefonlarına düşen bir bildirimle uyarıldı. Google’ın geliştirdiği Android tabanlı erken uyarı sistemi sayesinde bazı vatandaşlar panik anında bile hızlıca güvenli bir alana yönelme şansı buldu. Bu teknoloji, küçük bir zaman farkının bile hayat kurtardığı afet anlarında kritik bir rol oynuyor. Ancak bu sistemin aktif hale gelmesi, bazı kullanıcı ayarlarına ve teknik koşullara bağlı. Peki Android işletim sistemine sahip cihazlarda Google’ın deprem uyarı sistemi nasıl açılır? Bu uyarılar nasıl çalışıyor? Detaylar haberimizde…Deprem sonrası ortaya çıkan görüntülerde, uyarı bildirimini alarak evini birkaç saniye içinde terk eden ailelerin olduğu dikkat çekti. Her ne kadar bu birkaç saniye çok kısa gibi görünse de, böylesi ani durumlarda hayati önem taşıyor. Uzmanlar, erken uyarı sisteminin teknolojik altyapısına ve potansiyel etkilerine dair önemli bilgiler veriyor.Erken Uyarı Sistemleri Nasıl Çalışıyor ve Hangi Telefonlar Bu Uyarıyı Alıyor?Google tarafından geliştirilen Android Erken Deprem Uyarı Sistemi, aslında cep telefonlarındaki hareket sensörlerini ve toplu veri analizini kullanarak çalışıyor. Telefonun sabit bir yüzeyde dururken aldığı titreşim verileri, diğer telefonlardan gelen benzer sinyallerle eşleştirilip merkezi sunuculara iletiliyor. Sistem, bu titreşimlerin bir depremle ilişkili olduğunu hızlıca analiz edip yakın bölgelerdeki cihazlara uyarı bildirimi gönderiyor.Bilişim uzmanı Osman Demircan’ın belirttiği gibi, bu sistem iPhone’larda değil, yalnızca Android işletim sistemli cihazlarda çalışıyor. Uyarının alınabilmesi için telefonun aktif internet bağlantısına ve açık konum hizmetine sahip olması gerekiyor. Yani internet bağlantınız yoksa, bu erken uyarı sisteminden faydalanmanız mümkün değil.Telefonunuzun sistem ayarlarından "Deprem Uyarıları" bölümünü açarak bu özelliği aktif hale getirebilirsiniz. Bu ayar genellikle "Güvenlik ve Acil Durum" sekmesi altında yer alıyor. Özellik aktifken, potansiyel deprem anında saniyeler içinde ekranınıza bir uyarı mesajı geliyor ve güçlü bir titreşimle sizi haberdar ediyor.Deprem Dalga Yapısı: P ve S Dalgaları Ne Anlama Geliyor?Jeoloji yüksek mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz’e göre, deprem sırasında oluşan iki farklı dalga türü bulunuyor: P (birincil) dalgaları ve S (ikincil) dalgaları. P dalgaları deprem merkezinden saniyede yaklaşık 7 km hızla yayılırken, daha yıkıcı olan S dalgaları daha yavaş, saniyede yaklaşık 4 km hızla ilerliyor. Aradaki bu hız farkı, erken uyarı sisteminin çalışabilmesi için küçük ama kritik bir zaman aralığı sağlıyor.Örneğin depremin merkezine 30 kilometre uzaklıkta olan bir kişi için bu fark 4-10 saniyeye kadar çıkabiliyor. Sistem P dalgasını algıladığında, S dalgası henüz ulaşmamış oluyor ve bu kısa sürede uyarı bildirimleri kullanıcılara iletiliyor. Bu fark, doğal gazın kesilmesi, metroların ve hızlı trenlerin durdurulması gibi otomatik güvenlik sistemlerinin devreye girmesi için de kullanılıyor.Kandilli’nin ve Google’ın Uyarı Sistemleri Arasındaki FarkTürkiye’de Kandilli Rasathanesi’nin geliştirdiği ayrı bir erken uyarı sistemi de bulunuyor. Ancak bu sistem şu anda daha çok altyapı sistemlerinin korunması için kullanılıyor. Yani metroların ve hızlı trenlerin durdurulması, doğal gazın kesilmesi gibi önlemler bu sistem aracılığıyla alınıyor.Google’ın Android erken uyarı sistemi ise doğrudan bireysel kullanıcıları hedefliyor. Kullanıcıya saniyeler öncesinden gelen bir bildirimle, refleks olarak güvenli bir alana geçmesini sağlamak hedefleniyor. Ancak Prof. Dr. Tüysüz’ün de belirttiği gibi bu sistemin işe yarayıp yaramaması, kullanıcı ile depremin merkez üssü arasındaki mesafeye bağlı olarak değişiyor. Çok yakın mesafelerde saniyeler dahi yeterli olmayabilirken, daha uzak bölgelerde bu sistem etkili sonuçlar doğurabiliyor.Sistem Güvenilir Mi? Yanlış Alarm Olur Mu?Demircan’ın açıklamasına göre bu sistem yalnızca tek bir telefondan gelen veriye değil, aynı anda bölgedeki binlerce cihazdan gelen titreşim verilerine göre çalışıyor. Toplanan bu veriler Google’ın yapay zeka altyapısıyla analiz edilip istatistiksel bir değerlendirmeye tabi tutuluyor. Bu nedenle yanlış alarm riski oldukça düşük.Ancak kimi zaman bazı kullanıcılar uyarıyı alıp depremi hissetmeyebiliyor. Bu durumda genellikle kullanıcı, depremin merkezinden oldukça uzakta bulunuyor ve S dalgasının etkisi oraya ulaşmamış olabiliyor. Buna rağmen, sistemin bugüne kadar önemli bir hata yapmadığı ve genel anlamda güvenilir olduğu vurgulanıyor.Hayat Kurtaran Saniyeler ve Yaygınlaşması Gereken SistemDeprem anında birkaç saniyelik farkın bile yaşamsal değeri olduğunu belirten uzmanlar, bu tür sistemlerin yaygınlaşması gerektiğini düşünüyor. Google’ın bu sistemi birçok ülkede aktif hale getirilmiş durumda. Türkiye’de de özellikle büyük şehirlerde aktif şekilde çalışıyor. Ancak bu özelliğin etkili olabilmesi için kullanıcıların sistemi aktif hale getirmesi, konum ve internet ayarlarını açık tutması gerekiyor.Uzmanlar ayrıca, bu sistemin yalnızca bir uyarı aracı olduğunu ve asıl önemli olanın depreme karşı dayanıklı binalarda yaşamak ve bilinçli bireyler olmak olduğunu da hatırlatıyor. Akıllı telefonlardaki bu küçük özellik, bilinçli kullanıldığında büyük felaketlerde hayat kurtarıcı bir rol üstlenebilir.
